معرفی مامیران و خواص درمانی آن

نام علمی:

Chelidonium majus L.، نام فرانسه Grande eclaire و نام انگلیسی آن Greater celandine می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، مامیران، زرد چوب، زرده چاو، عروق الصباغین، حشیشة الخطاطیف، مامیران کبیر و خلیدونیون نامیده شده است.

تیره گیاه:

خشخاش Papaveraceae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری:

گیاهی است علفی و چند ساله به ارتفاع حدود 80 سانتی‌متر و برگ‌های آن منقسم به 5 الی 7 قطعه پهن، دندانه‌دار و به رنگ سبز مایل به کبود می‌باشند. گل‌های آن زرد و مجتمع به صورت چتری و میوه‌اش باریک، دراز و محتوی تعدادی دانه می‌باشد. مخدر و ضد تشنج، ضد استسقاء و تصفیه کننده خون، کاهنده فشارخون و ضد اسپاسم، صفرابر و قاعده‌آور، آرام‌بخش و خواب‌آور، مسهل و تقویت کننده عمومی بدن، دفع کننده کرم و خرد کننده سنگ کلیه می‌باشد. در ضمن در تمام قسمت‌های گیاه شیرابه‌ای زرد رنگِ مایل به نارنجی جریان دارد. ریشه گیاه از نظر خواص درمانی نسبت به سایر قسمت‌های گیاه مؤثرتر است.

طبیعت گیاه:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن گرم و خشک است.

رویش جغرافیایی:

در اغلب نواحی معتدله اروپا، آسیا، آفریقا و در نواحی معتدله ایران خصوصاً در حاشیه‌ی جنگل‌های استان‌های شمالی انتشار دارد.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در گیاه:

آلکالوئیدهای مختلفی مانند کلیدونین، هوموکلیدونین، کلریتین، پروتوپین، آلیری توپین، هربرین و اسپارتئین و نمک‌های کلسیم، منیزیوم، آمونیم، مواد رزینی و موسیلاژ در آن تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده:

کلیه قسمت‌های گیاه به علاوه شیرابه آن.

نحوه مصرف:

معمولاً از شیره‌ی گیاه، له شده ریشه تازه به صورت ضماد و دم کرده یا جوشانده برگ‌ها استفاده می‌کنند و در طب سنتی برای درمان بیماری‌ها نحوه و مقدار مصرف را پزشک تشخیص داده و تجویز می‌کند.  

خواص درمانی مامیران:

مخدر و ضد تشنج، ضد استسقاء و تصفیه کننده خون، کاهنده فشارخون و ضد اسپاسم، صفرابر و قاعده‌آور، آرام‌بخش و خواب‌آور، مسهل و تقویت کننده عمومی بدن، دفع کننده کرم و خرد کننده سنگ کلیه می‌باشد. در ضمن برای آسم، تصلب شرائین، دردهای سرطانی، نقرس و بیماری‌های کبدی (زردی) نیز مفید است. در استعمال خارجی شیرابه موجود در گیاه برای رفع بیماری‌های پوستی، برص و اگزما مؤثر می‌باشد. در بعضی موارد استفاده مامیران در استعمال خارجی قرمز کننده پوست و تاول‌زا می‌باشد. در طب عوام معمول است که اگر شیره گیاه روی میخچه یا زگیل مالیده شود موجب از بین رفتن آنها می‌شود.

تذکر:

مامیران سمی است و زیاده‌روی در مصرف عصاره‌ی آن مضر می‌باشد (مقدار مصرف مجاز آن در مصارف داخلی یک چهارم گرم در 24 ساعت است). در بعضی موارد اشخاصی که ازله شده برگ مامیران به صورت ضماد استفاده می‌نمایند مواد مؤثره مامیران از طریق خراش‌های پوستی وارد بدن آنها شده و شخص را مسموم می‌کند.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.